Επίκαιρη και ενδιαφέρουσα, η έκθεση τεκμηρίων που παρουσιάζεται στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης εκθέτει μία μάλλον άγνωστη πλευρά της πόλης μας κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Μέσα από ένα πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, προϊον επιστημονικής έρευνας, αποκαλύπτεται η κρατική μέριμνα και κοινωνική πρόνοια ενποπισμένη στην πόλη της Θεσσαλονίκης την εικοσαετία 1920-1940.
Πηγές
Το υλικό προέκυψε από ενδελεχή έρευνα του Δημοτικού Αρχείου Θεσσαλονίκης, της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας, της Ισραηλιτικής Κοινότητας, του Λαογραφικού και Εθνολογικό Μουσείου Θεσσαλονίκης, της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ανδρών Θεσσαλονίκης, της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Κυριών Θεσσαλονίκης, του Ασύλου του Παιδιού, του Χαρίσειου Γηροκομείου, του Ορφανοτροφείου Κυριών-Δεσποινίδων Τούμπας «Ελπίς» και του Παπάφειου Ορφανοτροφείου. Οι επιστήμονες παρουσίασαν δημόσια τα ευρήματά τους σε ημερίδα που διοργανώθηκε τον περασμένο μήνα, ενώ στα μέσα Ιουνίου θα δημοσιευτούν στο επιστημονικό περιοδικό του ΚΙΘ «Αρχειακά Ανάλεκτα».
Οπτικοποιημένο όλο αυτό το πλούσιο υλικό μάς εξοικειώνει με λιγότερο γνωστές πτυχές της δημόσιας ζωής και της καθημερινότητας στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου. Παραδείγματα το τι είδους έγγραφα και αρχεία υπήρχαν στο δήμο και σε άλλα ιδρύματα που μπορούν να μας προσφέρουν εικόνα για την κρατική πρόνοια τότε δίνει ο επιστημονικός συνεργάτης - ερευνητής του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, Νίκος Μαραντζίδης, ο οποίος και επιμελήθηκε την έκθεση, επισημαίνοντας στον «ΑτΚ»: «Η έκθεση περιλαμβάνει φωτογραφίες και αρχειακό υλικό, όπως επίσημα κρατικά έγγραφα και κατάλογοι. Εχουμε για παράδειγμα, φωτογραφίες από το δημοτικό βρεφοκομείο «Αγιος Στυλιανός» και έγγραφα από το δημοτικό αρχείο που αφορούν θέματα πρόνοιας την περίοδο του Μεσοπολέμου, όπως ενισχύσεις άπορων δημοτών, βοηθήματα σε άπορους μαθητές, βοηθήματα σε άρρωστους φυματικούς κ.ο.κ.
Συσσίτια
»Μάλιστα, υπήρχα συσσίτια, όχι μόνο στην Κατοχή, αλλά και πριν. Κυρίως το 1932 -33, ως αποτέλεσμα της οξείας οικονοικής κρίσης που υπήρχε τότε. Μπορεί το Κραχ να έγινε στην Αμερική το 1929, όμως η κρίση είχε διάρκεια, και στην Ελλάδα το 1932 έγινε πιο οδυνηρά αισθητή. Ακόμη, στο δήμο υπήρχαν κατάλογοι όπου καταγράφονταν τα ονόματα των απόρων, οι οποίοι χρειάζονταν σίτιση και εκδίδονταν ειδικές ταυτότητες απόρων εκείνη την εποχή. Υπήρχε συνεργασία της Εκκλησίας με το δημο σε αυτό».
Ιδρύματα
Πολλά ήταν τα ιδρύματα που παρουσίαζαν, μάλιστα, πλούσιο φιλανθρωπικό έργο και πριν από την περίοδο του Μεσοπολέμου και έπειτα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ ορισμένα από αυτά συνεχίζουν απρόσκοπτα τη δράση τους έως και σήμερα. «Τα κοινοτικά αυτά ιδρύματα κάλυπταν την αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί στις ανάγκες του πληθυσμού του», υπογραμμίζει σχετικά ο κ. Μαραντζίδης.
Το παλαιότερο σωματείο στην Ελλάδα -ιδρύθηκε το 1871- δεν είναι άλλο από τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα Ανδρών Θεσσαλονίκης. Οπως συνάγεται από τη σχετική επιστημονική έρευνα, η αδελφότητα πρόσφερε βοήθεια σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής δραστηριότητας σε πολίτες της Θεσσαλονίκης, μαθητές, πρόσφυγες και στρατιώτες, με κάθε ευκαιρία. Εφαλτήριο δε της δράσης της υπήρξε η ανάγκη στήριξης της συνοχής της ελληνικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης κατά την περίοδο της οθωμανικής κατοχής, καθώς και η ενεργός στήριξη του Μακεδονικού Αγώνα.
Το 1919 ιδρύεται άλλο ένα σημαντικό ίδρυμα, με πλούσια ανθρωπιστική προσφορά, το «Ασυλο του Παιδιού». Υπήρξε ο πρώτος ολοήμερος βρεφονηπιακός σταθμός «ημιοικοτροφίας» στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο, πρότυπη σχολική μονάδα, ενώ παρείχε δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και κάλυπτε τις ανάγκες σίτισης και υγιεινής χιλιάδων παιδιών.
Η πρόκληση της αποκατάστασης των προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ίσως ήταν η μεγαλύτερη για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Το νοσοκομείο, γνωστό σήμερα ως «Γεώργιος Γεννηματάς», γίνεται Προσφυγικό. Η Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης συμμετέχει στο έργο αποκατάστασης και μερίμνησης των προσφύγων, οι οποίοι ήδη από το 1928 ξεπερνούν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης.
Στα αρχεία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης αποτυπώνεται η δράση 14 φορέων με έντονη φιλανθρωπική δράση. Η συντήρηση και λειτουργία των ιδρυμάτων αυτών στηρίζονταν κυρίως στην οικονομική ενίσχυση των μελών της ίδιας της κοινότηατς, μέσω εισφορών και δωρεών. Αλλωστε, από τις 55.000-60.000 ανθρώπους, που αριθμούσε η εβραϊκή κοινότητα, η πλειονότητα ανήκε στα μεσοστρώματα και στα λαϊκά στρώματα εργατών.
Η επιστημονική επιτροπή που εργάστηκε στο συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα αποτελείται από τους δρ. Μαρία Τατάγια, προϊσταμένη Διεύθυνσης Βαφοπουλείου και Πνευματικών Ιδρυμάτων, Θεόδωρο Δαραδαβέση, καθηγητή Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, Νικόλα Ιντζεσίλολου, καθηγητή Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, Σπυρίδωνα Σφέτα, αν. καθηγητή Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, Δημήτριο Νικολακάκη, επ. καθηγητή Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, Νέστορα Μπαμίδη, διευθυντή του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας, Δέσποινα Τσούρκα – Παστάθη, λέκτορα Νομικής Σχολής ΑΠΘ, και Ελένη Τσιτσιμίκλη, προϊσταμένη ΚΙΘ.
Πηγή: agelioforos.gr
Πηγές
Το υλικό προέκυψε από ενδελεχή έρευνα του Δημοτικού Αρχείου Θεσσαλονίκης, της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας, της Ισραηλιτικής Κοινότητας, του Λαογραφικού και Εθνολογικό Μουσείου Θεσσαλονίκης, της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ανδρών Θεσσαλονίκης, της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Κυριών Θεσσαλονίκης, του Ασύλου του Παιδιού, του Χαρίσειου Γηροκομείου, του Ορφανοτροφείου Κυριών-Δεσποινίδων Τούμπας «Ελπίς» και του Παπάφειου Ορφανοτροφείου. Οι επιστήμονες παρουσίασαν δημόσια τα ευρήματά τους σε ημερίδα που διοργανώθηκε τον περασμένο μήνα, ενώ στα μέσα Ιουνίου θα δημοσιευτούν στο επιστημονικό περιοδικό του ΚΙΘ «Αρχειακά Ανάλεκτα».
Οπτικοποιημένο όλο αυτό το πλούσιο υλικό μάς εξοικειώνει με λιγότερο γνωστές πτυχές της δημόσιας ζωής και της καθημερινότητας στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου. Παραδείγματα το τι είδους έγγραφα και αρχεία υπήρχαν στο δήμο και σε άλλα ιδρύματα που μπορούν να μας προσφέρουν εικόνα για την κρατική πρόνοια τότε δίνει ο επιστημονικός συνεργάτης - ερευνητής του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, Νίκος Μαραντζίδης, ο οποίος και επιμελήθηκε την έκθεση, επισημαίνοντας στον «ΑτΚ»: «Η έκθεση περιλαμβάνει φωτογραφίες και αρχειακό υλικό, όπως επίσημα κρατικά έγγραφα και κατάλογοι. Εχουμε για παράδειγμα, φωτογραφίες από το δημοτικό βρεφοκομείο «Αγιος Στυλιανός» και έγγραφα από το δημοτικό αρχείο που αφορούν θέματα πρόνοιας την περίοδο του Μεσοπολέμου, όπως ενισχύσεις άπορων δημοτών, βοηθήματα σε άπορους μαθητές, βοηθήματα σε άρρωστους φυματικούς κ.ο.κ.
Συσσίτια
»Μάλιστα, υπήρχα συσσίτια, όχι μόνο στην Κατοχή, αλλά και πριν. Κυρίως το 1932 -33, ως αποτέλεσμα της οξείας οικονοικής κρίσης που υπήρχε τότε. Μπορεί το Κραχ να έγινε στην Αμερική το 1929, όμως η κρίση είχε διάρκεια, και στην Ελλάδα το 1932 έγινε πιο οδυνηρά αισθητή. Ακόμη, στο δήμο υπήρχαν κατάλογοι όπου καταγράφονταν τα ονόματα των απόρων, οι οποίοι χρειάζονταν σίτιση και εκδίδονταν ειδικές ταυτότητες απόρων εκείνη την εποχή. Υπήρχε συνεργασία της Εκκλησίας με το δημο σε αυτό».
Ιδρύματα
Πολλά ήταν τα ιδρύματα που παρουσίαζαν, μάλιστα, πλούσιο φιλανθρωπικό έργο και πριν από την περίοδο του Μεσοπολέμου και έπειτα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ ορισμένα από αυτά συνεχίζουν απρόσκοπτα τη δράση τους έως και σήμερα. «Τα κοινοτικά αυτά ιδρύματα κάλυπταν την αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί στις ανάγκες του πληθυσμού του», υπογραμμίζει σχετικά ο κ. Μαραντζίδης.
Το παλαιότερο σωματείο στην Ελλάδα -ιδρύθηκε το 1871- δεν είναι άλλο από τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα Ανδρών Θεσσαλονίκης. Οπως συνάγεται από τη σχετική επιστημονική έρευνα, η αδελφότητα πρόσφερε βοήθεια σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής δραστηριότητας σε πολίτες της Θεσσαλονίκης, μαθητές, πρόσφυγες και στρατιώτες, με κάθε ευκαιρία. Εφαλτήριο δε της δράσης της υπήρξε η ανάγκη στήριξης της συνοχής της ελληνικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης κατά την περίοδο της οθωμανικής κατοχής, καθώς και η ενεργός στήριξη του Μακεδονικού Αγώνα.
Το 1919 ιδρύεται άλλο ένα σημαντικό ίδρυμα, με πλούσια ανθρωπιστική προσφορά, το «Ασυλο του Παιδιού». Υπήρξε ο πρώτος ολοήμερος βρεφονηπιακός σταθμός «ημιοικοτροφίας» στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο, πρότυπη σχολική μονάδα, ενώ παρείχε δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και κάλυπτε τις ανάγκες σίτισης και υγιεινής χιλιάδων παιδιών.
Η πρόκληση της αποκατάστασης των προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ίσως ήταν η μεγαλύτερη για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Το νοσοκομείο, γνωστό σήμερα ως «Γεώργιος Γεννηματάς», γίνεται Προσφυγικό. Η Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης συμμετέχει στο έργο αποκατάστασης και μερίμνησης των προσφύγων, οι οποίοι ήδη από το 1928 ξεπερνούν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης.
Στα αρχεία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης αποτυπώνεται η δράση 14 φορέων με έντονη φιλανθρωπική δράση. Η συντήρηση και λειτουργία των ιδρυμάτων αυτών στηρίζονταν κυρίως στην οικονομική ενίσχυση των μελών της ίδιας της κοινότηατς, μέσω εισφορών και δωρεών. Αλλωστε, από τις 55.000-60.000 ανθρώπους, που αριθμούσε η εβραϊκή κοινότητα, η πλειονότητα ανήκε στα μεσοστρώματα και στα λαϊκά στρώματα εργατών.
Η επιστημονική επιτροπή που εργάστηκε στο συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα αποτελείται από τους δρ. Μαρία Τατάγια, προϊσταμένη Διεύθυνσης Βαφοπουλείου και Πνευματικών Ιδρυμάτων, Θεόδωρο Δαραδαβέση, καθηγητή Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, Νικόλα Ιντζεσίλολου, καθηγητή Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, Σπυρίδωνα Σφέτα, αν. καθηγητή Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, Δημήτριο Νικολακάκη, επ. καθηγητή Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, Νέστορα Μπαμίδη, διευθυντή του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας, Δέσποινα Τσούρκα – Παστάθη, λέκτορα Νομικής Σχολής ΑΠΘ, και Ελένη Τσιτσιμίκλη, προϊσταμένη ΚΙΘ.
Πηγή: agelioforos.gr
